Title: Yapay Zekâ Destekli İlaç Keşfi: Gelecek Vaat Eden Çözümler ve Örnekler
2020 yılında ortaya çıkan Covid-19 pandemisinde, bilindiği üzere, kırılma noktası aşının keşfedilmesidir. Bu süreç aslında yaklaşık bir yıl sürmüştür. Koruyucu tedbirler ve destek tedavileri dışında yapılacak bir şey olmadığından aşıya kadar geçen sürede tüm dünyada aşı üretimine yatırım olmuştur.
Title: Yapay Zekâ Destekli İlaç Keşfi: Gelecek Vaat Eden Çözümler ve Örnekler
Yapay Zekâ Destekli İlaç Keşfi ve Geliştirilmesi
2020 yılında ortaya çıkan Covid-19 pandemisinde, bilindiği üzere, kırılma noktası aşının keşfedilmesidir. Bu süreç aslında yaklaşık bir yıl sürmüştür. Koruyucu tedbirler ve destek tedavileri dışında yapılacak bir şey olmadığından aşıya kadar geçen sürede tüm dünyada aşı üretimine yatırım olmuştur.
Geçen bu süre zarfında, aslında rutinde belki 10 yılda kullanıma başlanacak bir aşı, olası riskler bir kenara bırakılarak bir yıl sonra tüm dünyada uygulanmaya başlamıştır. Aşı üretimi için hayli maliyetli ve uzun soluklu olan bu süreç maalesef diğer tedaviler için halen aynıdır. 2019 yılındaki verilere göre bir aşının maliyeti yaklaşık 3 milyar, geliştirilme süresi ise 10 yıldan fazlayken kabul edilme oranı ise onda birden azdır.
İşte bu noktada keşif sürecini daha kısa ve ucuz kılmak adına yapay zekâ büyük ümit vadetmektedir. Temel mantık, 100 bonus veren siteler de açıklandığı üzere bugün eğlence sektöründe de kullanılan veri analizi yönteminin olası etkili molekülü keşfetmek adına veri analizi sürecini hızlandırmasından ibarettir.
Nerede kullanılacak?
Hâlihazırda elde bulunan moleküllere ait verileri içeren kütüphanelerin irdelenmesinde rahatlıkla kullanılabilmekte olan yapay zekâ hem piyasa öncesi hem de piyasaya çıktıktan sonra hayli meşakkatli olan süreçleri kısaltarak faydalı olabilecektir.
Özellikle piyasa öncesi çalışmalarda faydayı arttırmak adına;
Uygun hastaların bulunma süreci.
Verileri simültane analiz etme.
Kütüphaneler arası otomatik veri aktarımı.
Raporlama ve güvenli veri saklama süreçlerinde yapay zekaya oldukça fazla iş düşmektedir.
Onlarca yıldır elde edilen verilerin rahatlıkla analiz edilmesi sayesinde en ufak sebepler dahi ortaya konabilecektir.
Maliyeti azaltma
Bir aşı üretildikten sonra, yüksek maliyeti nedeniyle kolay ulaşılabilir olmamaktadır. Özellikle pandemide görüldüğü üzere gelişmiş ülkeler gelişmekte olan ülkelere göre 25 kat daha hızlı aşılanmıştır. Bu muazzam fark, diğer aşılar içinde maalesef geçerlidir. Yapay zekâ sayesinde maliyetlerin azalması ve daha çok insana aşıların ulaşması mümkün olduğundan sağlıkta fırsat eşitliği de sağlanmış olacaktır.
İleri bir bakış açısı
Yapay zekanın kullanıldığı bir diğer alan ise halihazırda bir endikasyonu bulunan tedavilerin başka bir hastalık ya da hedef molekül için yeniden tasarlanmasıdır. Bu sürecin avantajı mevcutta elde bulunan verilerin yapay zekâ ile yorumlanması ve olası ilave tedavi ihtimallerinin ortaya konmasıdır.
Deep Codex bu mantığa verilebilecek başarılı bir örnek olup, derin öğrenme yönteminden faydalanmaktadır. Bu algoritma, aslında yapısal olarak farklı ancak kesişim kümesinde ortak biyolojik molekülleri olan bileşiklerin tanımlanmasına izin vermek suretiyle, bileşikler arasında önceden bilinmeyen fonksiyonel ilişkileri ortaya çıkarmaya yaramaktadır. Yani, bilinenden yola çıkarak, bilinmeyeni ucuz bir yolla elde etmeye çalışmaktadır.
Ebola örneği
Bir başka örnek ise afrikayı kasıp kavuran Ebola hastalığı için yapay zekanın kullanılmasıdır. Yukarıda bahsedilen yöntem esas alınarak 2 farklı ilacın kullanıldığı bu araştırmada, hastalığın bulaşıcı olma özelliğini azaltabilecek etkilere rastlanmış olup, aslında bu iki ilacın Ebola hastalığı ile alakası olmadığı belirtilmiştir.
Bu araştırmada hastalığın oluşması için gereken hücre içine penetre olmayı sağlayan özelliği engelleyebilecek 7.000 farklı kombinasyon yapay zeka aracılığıyla incelenmiş ve etkinlikleri test edilmiştir.
Gelecekten beklentiler
Yasal anlamda ilave düzenlemeler ile aşılar için yapay zekanın daha yaygın kullanılması ve böylece hem ucuz hem de hızlı bir sürecin devreye girmesi mümkündür. Ayrıca, daha az denek kullanılması sayesinde, etik yönden yaşanabilecek sıkıntılarda sınırlandırılmış olacaktır. Tıbbın, teknoloji sayesinde avantajı ele geçirmesi yakın gözükmektedir.